– Năm 2013, Chính phủ đã đặt ra mục tiêu đến năm 2020 sẽ giảm 65% số lượng túi nilon phân hủy dùng tại các siêu thị và các trung tâm thương mại lớn. Các sản phẩm từ nhựa, ni lông rất tiện ích, nhưng với đặc tính bền, khó phân hủy, chúng đang để lại hệ lụy khôn lường đối với sức khỏe con người và môi trường sống.

>>> Trung Quốc: Thiên tai liên tiếp gây thiệt hại lớn về người và của

>>> Xử lý ô nhiễm môi trường tại âu thuyền và cảng cá Thọ Quang

Theo Báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc năm 2018, mỗi năm thế giới sử dụng 500 tỷ túi nhựa và khoảng 40% nhựa được sản xuất dùng để đóng gói. Trong 50 năm qua, lượng nhựa được tiêu dùng đã tăng gấp 20 lần và dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong 20 năm tới. Đáng lo ngại, loại chất dẻo này có đặc tính khó phân hủy. Một chiếc túi nilon, nhiều khi được sử dụng trong 5 phút, chỉ mất 5 giây để sản xuất song để phân hủy thì cần từ 500 -1.000 năm. Gần 1/3 số túi nilon mà con người sử dụng không được thu gom và xử lý.

Ảnh minh họa

Mặc dù chỉ mới xuất hiện 60-70 năm nay, nhựa vô cùng quan trọng đời sống hiện đại, trong nhiều lĩnh vực từ may mặc, nấu nướng, xây dựng, và nhiều dụng cụ quen thuộc khác.

Do đó rác thải nhựa gia tăng với mức độ chóng mặt, đến nay có hơn hàng tỉ tấn trên Trái đất.

Báo cáo mới đây của tạp chí khoa học Science cho thấy thế giới đã sản xuất khoảng 8,3 tỉ tấn nhựa cho đến nay, trong đó 6,3 tỉ tấn hiện là rác thải. Và 79% trong 6,3 tỉ tấn đó giờ đang nằm trong các bãi rác và môi trường tự nhiên.

Việt Nam được nhận định là 1 trong 5 quốc gia xả rác thải nhựa nhiều nhất, với khoảng 1,8 triệu tấn ra môi trường mỗi năm. Chỉ số tiêu thụ nhựa trên đầu người cũng tăng nhanh chóng từ 3,8kg/năm/người năm 1990 lên 41kg/năm/người vào năm 2015. Đáng nói, việc nhập khẩu phế liệu nhựa vẫn tăng theo cấp số nhân, năm 2016 là 18,548 tấn, năm 2017 là 90,839 tấn và 9 tháng năm 2018 là 175.000 tấn.

Theo các chuyên gia, một trong những nguyên nhân dẫn tới tăng nhanh rác thải nhựa chủ yếu là do việc sử dụng túi nilon đã thành thói quen của mỗi người dân vì tính tiện lợi và chi phí – giá thành lại khá rẻ.

Theo bà Nguyễn Thị Hoài Linh – Giám đốc Tổ chức Hành động vì môi trường và Phát triển tại Việt Nam (ENDA Vietnam), Việt Nam còn được biết đến là nước có số lượng rác nhựa thải ra gấp đôi so với các nước có thu nhập thấp. Rác thải nhựa ở đại dương sẽ phá hủy môi trường tự nhiên, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của các loại thủy hải sản. Trên đất liền, rác thải nhựa có ở nhiều nơi và gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe, đời sống con người.

Thống kê của Bộ TN&MT cho thấy, chỉ tính riêng 2 TP lớn là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, mỗi ngày đã thải ra môi trường khoảng 80 tấn nhựa và túi nilon. Riêng Hà Nội, thải ra 4.000 – 5.000 tấn rác mỗi ngày, trong đó rác thải nilon chiếm 7 – 8%.

Đáng nói, lượng chất thải nhựa và túi nilon cả nước chiếm khoảng 8 – 12% trong chất thải rắn sinh hoạt. Nếu trung bình khoảng 10% lượng chất thải nhựa và túi nilon không được tái sử dụng mà thải bỏ hoàn toàn thì lượng chất thải nhựa và túi nilon thải bỏ xấp xỉ khoảng 2,5 triệu tấn/năm. Hậu quả là rác thải nhựa và nilon phát sinh không ngừng, có mặt ở khắp nơi, gây ra thảm họa mà các nhà khoa học gọi là “ô nhiễm trắng”.

Một trong những nguồn lớn nhất gây ô nhiễm rác thải nhựa là những chai nhựa uống nước. Theo thống kê, khoảng 480 tỉ chai nhựa được bán trên toàn cầu năm 2016, tương đương với 1 triệu chai mỗi phút.

Tại Anh, chính phủ đang cân nhắc những biện pháp có thể kiểm soát lượng tiêu thụ chai nhựa ở mức hợp lý, trong đó có giải pháp thay thế chai nhựa hoặc tăng những điểm uống nước miễn phí ở các thành phố.

Nhiều ý kiến cho rằng, sự tích tụ của các mảnh rác vụn trong môi trường là vấn đề do con người tạo ra, vì vậy đòi hỏi một giải pháp đến từ con người. Quyết định số 582/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, ký ngày 11/4/2013, phê duyệt Đề án tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường do túi nilon khó phân hủy trong sinh hoạt đến năm 2020, đặt mục tiêu đến năm 2015 giảm 40% khối lượng túi nilon khó phân hủy sử dụng tại các siêu thị, trung tâm thương mại và đến năm 2020 là giảm 65% so với năm 2010…

Quyết định cũng nêu rõ, Bộ TN&MT chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, UBND các tỉnh, TP tổ chức thực hiện có hiệu quả, đúng tiến độ các nội dung, nhiệm vụ của Đề án; thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc triển khai thực hiện các nội dung của Đề án tại các bộ, ngành và địa phương.

Thế nhưng thực tế, đến thời điểm hiện tại, theo con số thống kế của các cơ quan chức năng thì khối lượng sử dụng túi nilon khó phân hủy không những không giảm mà còn tăng theo cấp số nhân. Thói quen của người dân dùng túi nilon, đồ dùng nhựa một lần ngày càng gia tăng. Đáng lo ngại người dân vẫn chưa có thói quen phân loại rác sinh hoạt hàng ngày, càng khiến việc xử lý rác thải nhựa thêm khó khăn.

Theo tìm hiểu của phóng viên, mặc dù Bộ TN&MT cũng đã có nhiều quyết sách và thiết lập các chế tài đối với ngành nghề liên quan để hạn chế rác thải nhựa khó phân hủy, đồng thời tổ chức nhiều chương trình – chiến dịch truyền thông, song đến nay, không ít địa phương vẫn “án binh bất động” hoặc có triển khai nhưng mới chỉ làm cho có. Cách đây 3 tuần, một số hệ thống siêu thị với bắt đầu chính thức nhập cuộc, thay thế sử dụng túi nilon khó phân hủy bằng lá chuối, lá dong để bọc rau củ quả phát triển. Tỷ lệ phân loại chất thải tại nguồn rất thấp, hầu như các loại chất thải được dồn chung với nhau và được thu gom bởi các xe chở chất thải. Công nghệ tái chế nhựa được sử dụng ở các thành phố lớn của Việt Nam đã lỗi thời, hiệu quả thấp, chi phí cao và gây ô nhiễm môi trường.

Về vấn đề này, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý chất thải (Tổng cục Môi trường) Nguyễn Thành Yên cho biết, ở nước ta chưa đặt vấn đề quản lý riêng chất thải nhựa, vẫn đặt trong chính sách chung về quản lý chất thải. Vì vậy, cần có cuộc cách mạng về công nghệ, chính sách để loại bỏ chất thải nhựa.

Đồng quan điểm này, chia sẻ với phóng viên dưới góc độ chính sách thuế môi trường, chuyên gia kinh tế TS Vũ Đình Ánh cho rằng, bản chất của vấn đề hạn chế sử dụng túi nilon nằm ở việc sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thân thiện với môi trường chứ không phải chính sách thuế.

“Phải khuyến khích sản xuất các sản phẩm thay thế như sản xuất lá chuối chẳng hạn. Việc tăng thuế bảo vệ môi trường dẫn đến tăng giá túi nilon không giải quyết được vấn đề vì điều này không hạn chế được người sản xuất túi nilon. Hơn nữa, tăng thuế bao nhiêu cho đủ? Vì vậy, nên cấm sử dụng triệt để túi nilon. Khi đó, thị trường sẽ tự khắc tìm sản phẩm thay thế ” – TS Vũ Đình Ánh bày tỏ.

Ông cũng chia sẻ thêm, mỗi hành động nhỏ như không sử dụng ống hút nhựa hay nước uống chai nhựa dùng một lần đều có thể góp phần giảm thiểu được lượng rác thải nhựa xả vào môi trường.

Chỉ đạo các đơn vị trực thuộc không sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần trong hoạt động của cơ quan, đơn vị; phát động mỗi cán bộ, công chức, viên chức và người lao động hành động và vận động người thân cùng thực hiện việc giảm thiểu; tiến tới chấm dứt sử dụng túi ni lông, sản phẩm nhựa khó phân hủy, sử dụng một lần. Bên cạnh đó, phát động phong trào huy động sự tham gia của cộng đồng trong thu gom, phân loại các sản phẩm đã sử dụng làm từ nhựa, bao bì, túi ni lông và vận chuyển đến nơi tái chế, xử lý theo quy định.

Ngọc Ánh (t/h)