Thiên tai cực đoan gia tăng: Bài học thực tiễn và giải pháp giảm thiểu rủi ro tại Việt Nam

Những cơn bão, lũ xuất hiện với tần suất dày đặc, cường độ mạnh và tính bất thường cao đã gây tổn thất nặng nề cho nhiều địa phương, đặc biệt tại các tỉnh miền Trung và miền Bắc.

Tần suất bão, mưa lũ tăng nhanh và diễn biến cực đoan

Trong năm 2024, Biển Đông ghi nhận 9 cơn bão, thì đến năm 2025 (tính đến ngày 10/11) số lượng đã tăng lên 14 cơn, trong đó nhiều cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền. Đáng chú ý là siêu bão số 9 (RAGASA) với cấp gió được xác định lên tới cấp 17, giật trên cấp 17 – mạnh nhất từng ghi nhận trên Biển Đông. Ngay sau đó, bão số 10 (BUALOI) tiếp tục gây mưa lớn, lũ quét và sạt lở trên diện rộng từ Bắc Bộ đến Trung Bộ.

Các hoàn lưu bão số 11, 12, 13 cùng kết hợp với không khí lạnh, dải hội tụ nhiệt đới đã tạo ra nhiều đợt mưa đặc biệt lớn. Tại Bạch Mã, lượng mưa ghi nhận trong một ngày đạt 1.739,6mm – mức cao nhất từ trước đến nay tại Việt Nam. Nhiều con sông vượt mốc lũ lịch sử, gây ngập sâu, chia cắt giao thông và làm thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng ở các địa phương như Đà Nẵng, Huế, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Đắk Lắk…

Theo các chuyên gia khí tượng, biến đổi khí hậu toàn cầu khiến khí quyển nóng hơn, hàm lượng hơi ẩm tăng lên, làm gia tăng nguy cơ mưa lớn cực đoan. Cùng với đó, các hệ thống khí quyển quy mô lớn như áp cao cận nhiệt đới, gió mùa, dải hội tụ nhiệt đới thay đổi thất thường, khiến bão và mưa lũ khó dự báo hơn.

Ngoài yếu tố khí hậu, tình trạng suy giảm rừng, đô thị hóa nhanh, san lấp ao hồ, xây dựng thiếu quy hoạch thoát lũ… khiến nước mưa khó thấm và dễ gây lũ quét, ngập úng. Việc vận hành hồ chứa, cảnh báo rủi ro và ứng phó cơ sở vẫn còn hạn chế, làm tăng mức độ tổn thất.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh: Bảo vệ tính mạng người dân là ưu tiên cao nhất. Trong các đợt thiên tai vừa qua, việc chỉ đạo quyết liệt từ trung ương đến địa phương, sơ tán dân kịp thời và phát huy phương châm “4 tại chỗ” đã giúp giảm thiểu đáng kể thiệt hại.

Giải pháp trước mắt cần tập trung: Khẩn trương gia cố đê điều, kè biển, hồ chứa và các điểm xung yếu; Sửa chữa hạ tầng giao thông, đảm bảo cung ứng hàng hóa và ổn định giá cả; Hỗ trợ nông dân khôi phục sản xuất, cung cấp giống cây trồng, vật tư nông nghiệp và xử lý vệ sinh môi trường sau lũ.

Về lâu dài cần: Điều chỉnh quy hoạch phòng chống lũ, đê điều và phát triển đô thị phù hợp biến đổi khí hậu; Tăng cường quản lý hành lang thoát lũ và khai thác lòng, bờ sông; Đầu tư nâng cấp hệ thống dự báo, cảnh báo sớm; đào tạo nhân lực chuyên môn cho cấp cơ sở; Ưu tiên nâng cấp các công trình thủy lợi, đê kè quan trọng theo hướng bền vững và chống chịu tốt với thiên tai cực đoan.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, Việt Nam cần chủ động hơn trong phòng ngừa, thích ứng và giảm thiểu rủi ro. Thiên tai không chỉ là thách thức hiện hữu mà còn là phép thử đối với năng lực quản trị, quy hoạch và sự chung sức của toàn xã hội.

Nâng cao năng lực cảnh báo sớm, giảm thiểu rủi ro thiên tai từ biến đổi khí hậu