Thời tiết tháng 5 dị thường: Báo hiệu năm thiên tai phức tạp

Mưa cực đoan chưa từng thấy

Theo ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, dù chưa vào mùa mưa lũ, nhiều khu vực miền Bắc đã ghi nhận các hình thái thời tiết nguy hiểm như mưa dông, lốc, sét, mưa đá. Đặc biệt, các trận mưa cực đoan với lượng mưa từ 100–200mm chỉ trong vài giờ đã xuất hiện tại Bắc Kạn, Tuyên Quang, Hà Giang, Quảng Ninh và Thái Nguyên.

Ở miền Trung, Hà Tĩnh vốn khô hạn vào tháng 5 lại hứng chịu đợt mưa lũ lịch sử. Từ tối 24 đến sáng 25/5, xã Kỳ Giang (huyện Kỳ Anh) ghi nhận lượng mưa lên tới 601,4mm. Đây là mức cao kỷ lục, vượt xa các số liệu lịch sử 44 năm qua. Lũ trên các sông Ngàn Sâu và Ngàn Phố dâng nhanh, gây ngập lụt diện rộng tại nhiều xã, khiến hơn 450 nhà dân bị ngập, hơn 2.200ha lúa và hoa màu bị thiệt hại, gần 13.000 gia súc gia cầm bị cuốn trôi.

Tại hồ Đập Hà, một đoạn đập dài hơn 10m bị vỡ, ba tàu cá bị hư hỏng. Hiện tượng ngập lụt lớn giữa mùa khô ở khu vực này là điều hiếm gặp.

Không khí lạnh "mùa hè"

Không khí lạnh – thường xuất hiện vào đầu mùa xuân – lại tràn xuống miền Bắc vào cuối tháng 5, gây mưa dông diện rộng và làm nhiệt độ giảm mạnh. Ngày 25–26/5, người dân miền Bắc trải qua tiết trời mát mẻ như mùa thu, với nhiệt độ thấp nhất chỉ 20–23 độ C, vùng núi xuống dưới 19 độ.

Theo ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo thời tiết (Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia), dù không khí lạnh tháng 5 không quá hiếm, song đợt rét nhẹ vào cuối tháng như lần này là khá đặc biệt. Nguyên nhân được cho là do sự biến động bất thường trong cấu trúc gió mùa và hoàn lưu tầng cao, dẫn đến không khí lạnh lục địa Trung Quốc hoạt động mạnh hơn bình thường.

Từ ngày 28 đến 30/5, không khí lạnh kết hợp với hội tụ gió trên cao tiếp tục gây mưa lớn cho Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Dự báo, nhiều nơi có thể xuất hiện mưa lớn trên 100mm trong vòng 3 giờ, gây ngập lụt cục bộ, lũ quét và sạt lở đất.

Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia nhận định năm 2025 sẽ chứng kiến sự gia tăng rõ rệt của các hiện tượng thời tiết cực đoan, dưới tác động của biến đổi khí hậu và hiện tượng ENSO trung tính. Nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng cao, dẫn đến các đợt nắng nóng gay gắt, hạn hán và xâm nhập mặn nghiêm trọng ở miền Trung và Đồng bằng sông Cửu Long.

Đặc biệt, tình trạng thiếu nước sẽ ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân. Việc xây dựng các công trình thủy lợi, sử dụng nước tiết kiệm và cảnh báo sớm sẽ là giải pháp cần thiết để ứng phó.

Ngoài ra, các hiện tượng như dông, lốc, sét và gió giật mạnh cũng được dự báo gia tăng, đe dọa an toàn sản xuất và sức khỏe cộng đồng. Các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM hay vùng trũng ở đồng bằng sông Cửu Long được cảnh báo là khu vực dễ bị tổn thương do mưa lớn, ngập úng và lũ quét.

Miền Bắc chuẩn bị đón đợt mưa lớn, cảnh báo lũ quét và sạt lở đất

Theo ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia, năm 2025 có thể ghi nhận nhiều cơn bão mạnh, thậm chí siêu bão, xuất hiện với tần suất dày hơn và cường độ lớn hơn, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản.

Để giảm thiểu rủi ro thiên tai, các chuyên gia đề xuất Việt Nam cần ưu tiên nâng cấp cơ sở hạ tầng chống chịu thiên tai, nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm, đồng thời thực hiện các biện pháp quản lý tài nguyên nước bền vững.

Việc theo dõi sát sao diễn biến khí hậu và xây dựng các kịch bản ứng phó phù hợp trong từng địa phương là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu thiệt hại, đảm bảo an toàn cho người dân trước các bất thường khí hậu đang ngày càng phức tạp.