Cả nước vẫn còn 337 hồ chứa bị hư hỏng

Theo báo cáo của các địa phương và kiểm tra rà soát của Cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT), cả nước còn 337 hồ chứa bị hư hỏng nặng.

Các hồ bị xuống cấp, hư hỏng nặng tập trung vào nhóm hồ vừa và nhỏ, các hồ này chủ yếu được xây dựng đã lâu, từ những năm 70-80 của thế kỷ trước, trong điều kiện kinh tế khó khăn, kỹ thuật hạn chế, thiếu kinh phí bảo trì, sửa chữa nâng cấp; việc triển khai thực hiện các quy định pháp luật về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước còn hạn chế.

Trong thời gian vừa qua, được sự quan tâm đầu tư của Chính phủ cũng như nỗ lực của các địa phương, phần lớn các hồ chứa lớn có dung tích từ 3 triệu m3 trở lên đã được sửa chữa đảm bảo an toàn (từ năm 2003 đến nay, đã sửa chữa được khoảng 1.500 hồ chứa với tổng kinh phí khoảng 30.000 tỷ đồng, trong đó: Giai đoạn 2019-2021, Chính phủ đã hỗ trợ cho 30 tỉnh 500 tỷ đồng để sửa chữa nâng cấp 84 hồ, dự án WB8 đã hoàn thành sửa chữa nâng cấp 436 hồ và các địa phương đầu tư sửa chữa nâng cấp bằng các nguồn vốn khác 80 hồ).

Trong giai đoạn trung hạn 2021-2025 Bộ NN-PTNT đã hỗ trợ kinh phí sửa chữa nâng cấp 31 công trình đập, hồ chứa thủy lợi với tổng kinh phí 4.700 tỷ đồng. Trong khuôn khổ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội đã hỗ trợ sửa chữa nâng cấp 68 hồ với tổng kinh phí 1.000 tỷ đồng.

Thời điểm năm 2020, tổng dung tích các hồ chứa ở Việt Nam là 70,5 tỷ m3 (bao gồm cả các hồ chứa thủy điện) trên tổng lượng dòng chảy là 836 tỷ m3/năm, khả năng trữ nước đạt 8%. Tính riêng lượng dòng chảy bình quân đầu người của Việt Nam khá lớn, cao hơn cả Mỹ và Trung Quốc. Mặt khác, 90% lượng dòng chảy ở nước ta tập trung vào mùa mưa, chỉ giữ lại chưa đến 10% để sử dụng cho mùa khô.

Nhiều chuyên gia nhận xét công tác vận hành hồ chứa tại Việt Nam đối diện với nhiều thách thức. Hồ chứa đơn hồ đã phức tạp, với hệ thống liên hồ càng gian nan gấp bội. Thực sự đáng lo khi tồn tại thực trạng các chủ hồ vận hành hệ thống theo kiểu "lái mù", bản thân họ thậm chí không nắm rõ được mức độ hiệu quả/hậu quả ra sao. Với các đập thủy điện, cách thức này làm giảm hiệu quả phát điện, ảnh hưởng nhiều đến chiến lược kinh doanh.

Công cụ tính toán hỗ trợ vận hành cũng để lại nhiều đắn đo khi đa phần các hồ đập lớn, các công trình quy mô hoạt động theo cơ chế liên hồ đều chưa có công cụ phần mềm tính toán chuyên dụng, ngược lại đều lựa chọn hình thức giản đơn dạng bảng tính do đơn vị tư vấn hoặc chính đơn vị tự lập ra, vì thế khó đảm bảo yêu cầu thực tế.

Để giữ an toàn cho hệ thống đập, hồ chứa thủy lợi trong bối cảnh xã hội phát triển không ngừng, kết hợp biến đổi khí hậu ngày một rõ rệt, Bộ Chính trị đã có Kết luận số 36/KL-TW về việc "Đảm bảo an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045", Thủ tướng Chính phủ đã ban hành kế hoạch hành động.

Ngoài ra, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang, Bộ NN-PTNT đã ban hành văn bản đề nghị các Bộ, ngành, địa phương liên quan chỉ đạo tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện Nghị định số 114/2018/NĐ-CP.

Về giải pháp công trình sẽ tập trung sửa chữa, nâng cấp các đập hồ chứa hư hỏng, xuống cấp, chưa đủ khả năng chống lũ, trong đó ưu tiên công trình có nguy cơ rủi ro cao, lưu vực tập trung dòng chảy lũ về hồ nhanh. Kinh phí lấy từ nguồn vốn trung hạn của các địa phương, vốn Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội, vốn ODA và các nguồn vốn hợp pháp khác.