Cấp bách bảo vệ " lá phổi xanh" trong mùa khô

Nguy cơ cháy rừng ở mức rất cao

Biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan đang khiến khu vực miền Bắc đối mặt với tình trạng hạn hán kéo dài, nắng nóng gay gắt và độ ẩm không khí xuống thấp kỷ lục. Trong bối cảnh đó, nhiều cánh rừng tại các tỉnh miền núi phía Bắc đứng trước nguy cơ “kép”: cháy rừng dễ bùng phát và tình trạng phá rừng trái phép vẫn diễn biến phức tạp.

Từ đầu năm đến nay, trên cả nước đã xảy ra hàng trăm vụ cháy rừng, chủ yếu tập trung tại khu vực miền Bắc, gây thiệt hại hàng trăm hecta rừng, thậm chí có vụ việc dẫn đến thương vong về người. Riêng trong nửa đầu tháng 1/2025, Bắc Bộ đã ghi nhận gần chục vụ cháy rừng. Đến tháng 4, hệ thống giám sát vệ tinh phát hiện hàng trăm điểm cháy, nhiều địa phương như Bắc Kạn (cũ), Tuyên Quang, Lạng Sơn, Quảng Ninh liên tục phát cảnh báo cháy rừng ở cấp cực kỳ nguy hiểm (cấp V).

Đáng lo ngại, tỷ lệ xử lý thành công các vụ cháy rừng hiện vẫn dưới 50%, do khó xác định đối tượng gây cháy, trong khi vật liệu dễ cháy tích tụ dày sau các đợt băng giá và hạn hán kéo dài.

Cùng với nguy cơ cháy rừng, tình trạng vi phạm pháp luật về lâm nghiệp, đặc biệt là phá rừng trái phép, vẫn còn phổ biến. Theo Chi cục Kiểm lâm vùng I, trong 11 tháng năm 2025, toàn vùng đã phát hiện 2.007 vụ vi phạm lâm nghiệp, trong đó các vụ phá rừng chiếm hơn 55%, tương đương 1.105 vụ. Các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, manh mún, xuất phát từ áp lực đất sản xuất và giá trị kinh tế cao của lâm sản, gây suy giảm rừng tự nhiên, mất đa dạng sinh học và gia tăng nguy cơ lũ quét, sạt lở đất.

Những hệ lụy từ mất rừng là rất nghiêm trọng: lũ ống, lũ quét xảy ra thường xuyên hơn; nguồn nước suy kiệt; chất lượng không khí suy giảm, trực tiếp đe dọa sinh kế của hàng triệu người dân miền núi, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Chỉ một hành động bất cẩn như vứt tàn thuốc, đốt ong rừng hay đốt nương rẫy thiếu kiểm soát cũng có thể gây ra thảm họa, thiêu rụi hàng nghìn hecta rừng và đặt tính mạng các lực lượng chữa cháy vào tình thế nguy hiểm.

Triển khai các giải pháp cấp bách, đồng bộ

Để chủ động ứng phó hiệu quả với mùa khô 2025–2026, Chi cục Kiểm lâm vùng I cùng các lực lượng chức năng đang triển khai quyết liệt nhiều giải pháp phòng, chống cháy rừng theo phương châm “phòng là chính, ứng phó kịp thời”.

Theo đó, công tác cảnh báo nguy cơ cháy rừng được duy trì thường xuyên hằng tuần, kể cả trong các dịp lễ, Tết. Các điểm cháy được giám sát chặt chẽ qua hệ thống vệ tinh, thông tin được chuyển ngay đến địa phương để kiểm tra, xác minh và xử lý kịp thời.

Song song với đó, công tác tuyên truyền được đẩy mạnh, hướng trọng tâm vào cộng đồng dân cư miền núi, đồng bào dân tộc thiểu số, nhằm nâng cao ý thức chấp hành các quy định về sử dụng lửa trong sinh hoạt và sản xuất; hướng dẫn việc đốt thực bì đúng quy định, hạn chế tối đa nguy cơ phát sinh cháy rừng.

Lực lượng chức năng được bố trí ứng trực 24/7 trong thời gian cao điểm, tăng cường tuần tra, kiểm soát tại các khu vực trọng điểm có nguy cơ cháy cao; sẵn sàng huy động lực lượng, phương tiện chữa cháy tại chỗ. Đồng thời, các địa phương và chủ rừng được yêu cầu thực hiện nghiêm trách nhiệm phòng cháy, chữa cháy rừng; kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm và tổ chức phục hồi rừng sau cháy hoặc sau phá rừng.

Việc ứng dụng công nghệ hiện đại cũng được chú trọng, như giám sát rừng bằng vệ tinh, sử dụng flycam tuần tra, tăng cường phối hợp liên ngành giữa kiểm lâm, công an và quân đội trong xử lý các vụ cháy lớn.

Đặc biệt, công tác bảo vệ rừng được gắn chặt với việc bảo đảm sinh kế bền vững cho người dân. Các chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng được hoàn thiện theo hướng công bằng hơn; từng bước phát triển thị trường tín chỉ carbon rừng; khuyến khích mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng, nông – lâm kết hợp và du lịch sinh thái. Khi người dân có nguồn thu ổn định từ rừng, áp lực phá rừng sẽ từng bước được giảm thiểu.

Bảo vệ rừng – Trách nhiệm chung của toàn xã hội

Những năm qua, ngành lâm nghiệp đã nhận được sự quan tâm lớn từ Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, hệ thống pháp luật về bảo vệ rừng ngày càng được hoàn thiện. Tuy nhiên, đời sống của nhiều cộng đồng sống phụ thuộc vào rừng vẫn còn khó khăn, tạo áp lực không nhỏ đối với công tác quản lý, bảo vệ rừng.

Ông Trần Văn Triển, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm vùng I cho biết, ngành kiểm lâm mong muốn tiếp tục có thêm các cơ chế, chính sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ rừng; phát triển kinh tế lâm nghiệp gắn với sinh kế người dân; đồng thời xây dựng lực lượng kiểm lâm đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, yên tâm gắn bó lâu dài với rừng.

Theo đó, các chính sách cần tập trung mạnh mẽ hơn vào việc kết hợp bảo vệ rừng với nâng cao sinh kế bền vững cho cộng đồng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống gần rừng ở miền Bắc. Các chương trình, chiến lược như Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2021–2025 (Quyết định 809/QĐ-TTg) hay Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2021–2030 đều nhấn mạnh vai trò của việc tăng thu nhập từ dịch vụ môi trường rừng, trồng rừng gỗ lớn, phát triển lâm sản ngoài gỗ và du lịch sinh thái. Nguồn lợi từ rừng cần được chi trả trực tiếp, minh bạch và công bằng hơn cho người dân tham gia khoanh nuôi, bảo vệ rừng, qua đó tạo động lực thực sự để người dân “giữ rừng như giữ nhà”.

Bên cạnh đó, phát triển thị trường tín chỉ carbon rừng được xem là cơ hội lớn. Với các thỏa thuận chuyển nhượng tín chỉ carbon thông qua chương trình LEAF, FCPF và dự thảo Nghị định về dịch vụ hấp thụ, lưu giữ carbon rừng đang được hoàn thiện trong năm 2025, việc sớm ban hành cơ chế rõ ràng sẽ giúp chủ rừng và cộng đồng được hưởng lợi trực tiếp, tái đầu tư cho trồng rừng, trồng dược liệu dưới tán rừng và các mô hình sinh kế bền vững.

Cuối cùng, việc tăng cường đầu tư cho lực lượng kiểm lâm cơ sở là yêu cầu then chốt, bao gồm cải thiện thu nhập, trang bị phương tiện hiện đại và đào tạo chuyên sâu, để lực lượng này yên tâm bám rừng lâu dài. Chỉ khi người dân có sinh kế ổn định từ rừng và lực lượng quản lý đủ mạnh, công tác bảo vệ rừng mới thực sự bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt.

Bảo vệ rừng trong mùa khô không chỉ là nhiệm vụ riêng của ngành kiểm lâm mà cần sự chung tay của cả cộng đồng. Với các giải pháp đồng bộ và ý thức trách nhiệm cao, chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu rủi ro, gìn giữ hệ sinh thái rừng – lá chắn quan trọng trước thiên tai và là nền tảng cho sự phát triển bền vững của các thế hệ mai sau.

Lào Cai nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ rừng, hướng tới thị trường tín chỉ các-bon