Đốt rơm rạ (Bài 3): Hệ lụy khó lường đến sức khỏe cộng đồng

Năm nào cũng vậy, vào khoảng tháng 6 – 7, cứ bắt đầu vào vụ thu hoạch lúa, nhiều cánh đồng ven Hà Nội lại nghi ngút khói do việc đốt rơm rạ của người dân, gây nên tình trạng ô nhiễm bởi khói mù lan rộng trong những ngày hè nóng bức. Hiện tượng này không chỉ xảy ra tại Hà Nội mà ở cả nhiều tỉnh lân cận như Hà Nam, Bắc Ninh, Hưng Yên…

Việc đốt rác thải, rơm rạ và các phụ phẩm nông nghiệp, hiện nay đang là một trong những vấn đề lớn mà Hà Nội và các tỉnh đồng bằng sông Hồng phải đối mặt. Hành động đốt ngoài trời này không những gây ra hậu quả có thể thấy trước mắt như ô nhiễm không khí và khói, gia tăng nhiệt độ cục bộ mà còn có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ cộng đồng về lâu dài do nguy cơ phát sinh các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân huỷ, tồn tại bền vững trong môi trường.

 Đốt rơm rạ tại cánh đồng ven Hà Nội

Việc đốt rơm rạ ngoài trời là quá trình đốt không kiểm soát, trong đó sản phẩm chủ yếu là các chất khí CO2, CO, NOX. Khi rơm rạ không cháy hết sẽ tạo bụi mịn và hợp chất anđehit gây ảnh hưởng xấu sức khỏe.

Theo một kết quả nghiên cứu tại đồng bằng sông Hồng, lượng CO2 vào môi trường do đốt đồng là 1,2-4,7 triệu tấn/năm, CH4 là 1-3,9 nghìn tấn/năm, CO là 28,3-113,2 nghìn tấn/năm. Ở đồng bằng sông Cửu Long, lượng rơm đốt ước tính hàng năm phát thải 17,95 triệu tấn CO2; 485,58 nghìn tấn CO và 10,38 nghìn tấn NOX vào khí quyển. Các nhà khoa học tính toán, lượng khí nhà kính phát thải vào môi trường do đốt rơm rạ có thể gây thiệt hại về môi trường, lên đến hàng trăm triệu đôla mỗi năm.

Tiến sĩ Lê Văn Tri, chuyên gia công nghệ sinh học cảnh báo, khói rơm rạ có tính cay, làm chảy nước mắt, gây kích thích phản ứng ở họng khiến người hít khói dễ bị ho, hắt hơi, buồn nôn, ngạt thở. “Các nhà khoa học cho rằng khói rơm rạ thường cháy không thành ngọn lửa nên sinh ra rất nhiều CO – loại khí rất độc có thể gây chết người”, ông Tri nói.

Theo PGS – TS Nguyễn Thị Ánh Tuyết (Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường – ĐH Bách Khoa Hà Nội) cho biết, hoạt động đốt cháy các vật liệu trong không khí (đốt hở) do không có phương pháp kiểm soát quy trình và các thông số hoạt động như: Đun nấu (lò than tổ ong…) hay đốt sinh khối (phụ phẩm nông nghiệp, giấy, gỗ…); đốt rác thải, sự cố cháy, cháy rừng… sẽ gây phát thải nhiều chất ô nhiễm độc hại do đốt ở nhiệt độ thấp (200-700 độ C) và thời gian không đủ để đốt cháy hoàn toàn.

“Khói sinh ra từ quá trình đốt ngoài trời còn gây ra mùi và ảnh hưởng đến tầm nhìn, đặc biệt trên các đoạn đường giao thông. Khi đốt cháy sẽ sản sinh ra CO2 góp phần gây biến đổi khí hậu; sinh ra các chất độc hại ảnh hưởng đến sức khoẻ cộng đồng” – bà Ánh Tuyết cảnh báo.

>>> Xem thêm: Đốt rơm rạ (Bài 2): Môi trường sống bị ô nhiễm nghiêm trọng

Phân tích sâu hơn, vị chuyên gia của Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường cho biết, bụi và kim loại sinh ra trong quá trình đốt hở có thể gây ra hàng loạt bệnh nguy hiểm cho con người như hắt hơi; kích ứng mắt, họng, phổi; khò khè, khó thở ở những người mắc bệnh hen suyễn, bệnh phổi; gây tắc nghẽn mãn tính; các vấn đề về tim mạch (bao gồm những cơn đau tim ở những người đã bị bệnh tim trước đó); kích ứng phổi, tiếp xúc với da có thể gây ra các nốt đỏ, phồng hoặc bong da…

Đốt rơm rạ ngoài trời gây ô nhiễm không khí, gây ra nhiều loại bệnh nguy hiểm

Nói về tác hại của khói bụi do đốt rơm, rạ đối với sức khỏe của con người, TS. Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam cho biết: Trong khói đốt rơm, rạ có các hạt bụi nhỏ, bồ hóng muội than, khí CO, CO2, SO2, NO2… Khói rơm rạ có tính cay, làm chảy nước mắt, gây kích thích phản ứng ở họng, khiến người hít khói rơm rạ dễ bị ho, hắt hơi, buồn nôn, ngạt thở… Khói do đốt rơm rạ thường cháy không thành ngọn lửa nên sinh ra rất nhiều khí CO (gọi là khí monoxide carbon). Đây là loại khí rất độc có thể gây chết người. Người hít nhiều và kéo dài có thể biến đổi cấu trúc của bộ máy hô hấp, dễ mắc nhiễm trùng phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi…

Về lâu dài, khói bụi, khí độc hít phải sẽ gây tổn thương khó nhận thấy những nguy hiểm vì nó từ từ phá hủy bộ máy hô hấp. Trước hết là mũi họng, thanh quản bị viêm thường xuyên. Dấu hiệu ban đầu chỉ là hắt hơi, sổ mũi nhưng sau đó dẫn đến viêm mạn tính đường hô hấp trên.

Người bị bệnh luôn thiếu oxy dẫn đến suy giảm sức khỏe và dễ mắc các bệnh khác như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phế quản, viêm phổi và ung thư phổi. Khi đường hô hấp trên bị tấn công và phá hủy dần, sẽ không còn khả năng ngăn chặn những bụi bặm vi trùng tấn công sâu hơn vào phế quản và phổi. Bị viêm lâu ngày, khí quản phải chống lại bằng cách tăng tiết nhiều đờm gây cản trở lưu thông bình thường ở đường thở. Tắc nghẽn này gây khó thở và ứ đọng đờm dãi, trở thành môi trường cho các vi khuẩn sinh sôi và dần đẩy người bệnh vào suy hô hấp, suy tim, suy nhược cơ thể và tử vong. Không những gây hại cho sức khỏe con người, lửa từ các đống rơm, rạ còn có thể gây cháy ruộng, cháy nhà, gây tai nạn giao thông…

Thiếu Dư