Thiên tai dị thường năm 2025: Khi “lịch sử” lặp lại chỉ trong vài tuần

Khi các quy luật tự nhiên bị đảo lộn

Năm 2025 được xem là dấu mốc đặc biệt đau thương của ngành khí tượng thủy văn Việt Nam. Tổng thiệt hại kinh tế tiệm cận 100.000 tỷ đồng, hơn 400 người thiệt mạng và mất tích – những con số không còn đơn thuần là thống kê mà là minh chứng rõ ràng cho sự khởi đầu của kỷ nguyên khí hậu cực đoan.

Đến cuối năm 2025, cả nước ghi nhận 419 người chết và mất tích, mức cao nhất trong vòng 10 năm qua, để lại nỗi mất mát không thể bù đắp cho hàng trăm gia đình. Thiệt hại kinh tế ước từ 97.000 – 100.000 tỷ đồng, tương đương hơn 4 tỷ USD, gần bằng 1% GDP cả nước và xấp xỉ nguồn lực để đầu tư hàng loạt tuyến cao tốc trọng điểm.

Trên Biển Đông đã hình thành tới 21 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, đặc biệt thiên tai tập trung dồn dập vào cuối năm, tạo nên tình trạng “bão chồng bão, lũ chồng lũ”.

Điểm đáng lo ngại của năm 2025 không chỉ là mức độ dữ dội mà còn ở tính bất thường, khó dự báo.

Thứ nhất, sự xuất hiện của những “siêu bão muộn”. Trong khi các năm trước cường độ bão thường suy giảm vào tháng 11–12, thì năm nay lại ghi nhận nhiều cơn bão mạnh đổ bộ trực tiếp vào Nam Trung Bộ và Nam Bộ vào cuối năm. Điều này cho thấy quỹ đạo bão có xu hướng dịch dần về phía Nam và ngày càng khó lường, do nhiệt độ nước biển tăng cao.

Thứ hai, tại lưu vực sông Ba, mực nước lũ đã vượt qua mọi kỷ lục trước đó, gây ngập nặng cho các khu vực hạ lưu vốn quen với điều kiện khô hạn.

Thứ ba, các vụ lũ quét, sạt lở đất diễn biến đặc biệt nghiêm trọng. Không còn giới hạn ở miền núi cao, sạt lở đã lan tới cả trung du và vùng ven biển. Những trận mưa cực đoan, có nơi vượt 500mm chỉ trong 24 giờ, khiến đất bão hòa nước và gây ra thảm họa chỉ trong tích tắc.

Vì sao thiên tai năm 2025 khốc liệt đến vậy?

Theo Chuyên gia khí hậu PGS.TS Nguyễn Văn Thắng, đây là kết quả của sự cộng hưởng giữa La Niña mạnh và xu thế nóng lên toàn cầu. Nước biển ấm hơn cung cấp năng lượng lớn cho bão, trong khi bầu khí quyển giữ được nhiều hơi nước hơn, dẫn đến các trận mưa có cường suất “nghìn năm có một”.

Trước diễn biến khẩn cấp, Chính phủ đã ban hành nhiều nghị quyết, huy động toàn bộ hệ thống chính trị vào cuộc. Bên cạnh công tác cứu trợ, chiến dịch “Quang Trung thần tốc” được phát động, huy động quân đội, thanh niên xung phong và các nguồn lực xã hội nhằm sửa chữa, xây mới nhà cửa cho người dân vùng lũ với mục tiêu không để ai phải sống cảnh “màn trời chiếu đất”.

Cộng đồng quốc tế cũng nhanh chóng chung tay. Các tổ chức như UNDP, UNICEF và các đối tác phát triển cam kết hỗ trợ khẩn cấp 23,8 triệu USD, tập trung vào ba nhóm giải pháp: khôi phục hạ tầng thiết yếu (trường học, trạm y tế), bảo đảm nước sạch và vệ sinh môi trường để phòng dịch sau lũ, xây dựng mô hình nhà ở an toàn, thích ứng với bão lũ cho người nghèo.

PGS.TS Nguyễn Văn Thắng cho rằng, năm 2025 là một phép thử rất khắc nghiệt nhưng đồng thời cũng là dịp để Việt Nam nhìn lại toàn bộ chiến lược ứng phó với thiên tai. Theo ông, nước ta cần thay đổi tư duy, không thể tìm cách “đối đầu” với thiên nhiên mà phải học cách sống chung một cách thông minh hơn, trong đó chú trọng khôi phục rừng phòng hộ đầu nguồn và rừng ngập mặn ven biển như những “lá chắn” tự nhiên bền vững, đồng thời kiên quyết di dời người dân ra khỏi các khu vực có nguy cơ sạt lở cao, dù còn nhiều khó khăn về kinh phí và tập quán sinh hoạt.

Thiên tai năm 2025: Xuất hiện những hiện tượng cực đoan chưa từng có tại Việt Nam