Cải cách chính sách thuế để giữ vững vị thế hàng nông sản Việt trên thị trường thế giới

Doanh nghiệp lúng túng, ứ đọng vốn vì thuế

Ngày 9/10, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với 8 hiệp hội ngành hàng nông nghiệp tổ chức hội thảo “Tháo gỡ vướng mắc về chính sách thuế giá trị gia tăng với ngành nông, lâm, thủy sản”. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15 có hiệu lực từ 1/7/2025 được kỳ vọng cải cách chính sách thuế, song thực tiễn áp dụng lại bộc lộ nhiều bất cập.

Các hiệp hội ngành hàng cho biết, quy định chưa rõ ràng khiến cùng một sản phẩm lại bị áp hai mức thuế khác nhau; thủ tục hoàn thuế phức tạp kéo dài, làm ứ đọng vốn lớn cho doanh nghiệp, đặc biệt là trong xuất khẩu; trong khi rủi ro pháp lý từ hóa đơn đầu vào khiến nhiều doanh nghiệp làm ăn chân chính bị liên đới trách nhiệm.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI, cho biết việc xác định đối tượng không chịu thuế còn thiếu thống nhất. “Luật mới ra đời với kỳ vọng cải cách, nhưng nếu không được hướng dẫn cụ thể, phù hợp với thực tiễn sản xuất – kinh doanh nông nghiệp thì sẽ trở thành rào cản lớn”, ông Tuấn nhận định.

Theo phản ánh từ các hiệp hội, nhiều quy định tại Luật GTGT 2024 chưa phù hợp với đặc thù sản xuất nông nghiệp. Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết cùng là sản phẩm thủy sản chưa chế biến sâu, nhưng doanh nghiệp phải áp hai mức thuế: không chịu thuế theo khoản 1 Điều 5, hoặc 5% theo điểm d khoản 2 Điều 9. “Doanh nghiệp phải tạm nộp thuế rồi chờ hoàn, nhưng quy trình phức tạp khiến áp lực tài chính ngày càng lớn”, ông nói.

Đại diện Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) – ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký nêu ví dụ: “Do chưa có hướng dẫn rõ về khái niệm ‘gỗ sơ chế thông thường’ nên doanh nghiệp lúng túng trong kê khai, chậm hoàn thuế, khiến hàng nghìn tỷ đồng vốn bị chôn lại, ảnh hưởng nghiêm trọng tới tiến độ sản xuất, giao hàng và xuất khẩu.”

Tương tự, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) lo ngại việc chuyển mặt hàng gạo từ diện không chịu thuế sang chịu thuế 5% sẽ làm giảm năng lực thu mua lúa của doanh nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến người nông dân. Các hiệp hội cà phê, chè, hồ tiêu, thức ăn chăn nuôi đều phản ánh tình trạng tương tự: doanh nghiệp chưa được hoàn thuế, vốn lưu động sụt giảm, nhiều đơn vị buộc phải thu hẹp sản xuất.

Cần giải pháp đồng bộ, hướng dẫn kịp thời

Theo ông Đậu Anh Tuấn, chính sách thuế nếu không phù hợp với đặc thù nông nghiệp sẽ làm suy giảm năng lực cạnh tranh, ảnh hưởng đến dòng tiền và chuỗi cung ứng. “Những vướng mắc hiện nay không chỉ là vấn đề kỹ thuật pháp lý, mà còn là vấn đề phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam,” ông nhấn mạnh.

Các hiệp hội thống nhất kiến nghị Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét điều chỉnh, đưa các sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa qua chế biến bao gồm cả nguyên liệu thức ăn chăn nuôi trở lại diện không phải kê khai, tính thuế như trước đây (theo Nghị định 209/2013/NĐ-CP). Đồng thời, cần rút ngắn thủ tục hoàn thuế và ban hành hướng dẫn chi tiết, thống nhất trên toàn quốc để tránh tình trạng “mỗi nơi một kiểu”.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng mong sớm có quy định cụ thể về khái niệm “sơ chế thông thường”, “thành phẩm”, cũng như cơ chế hỗ trợ tạm thời để giảm thiểu thiệt hại dòng tiền trong giai đoạn chuyển tiếp.

VCCI cho biết sẽ tổng hợp đầy đủ các kiến nghị gửi tới các cơ quan chức năng, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ rào cản, ổn định môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành nông nghiệp Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.

Rõ ràng, việc tháo gỡ chính sách thuế GTGT không chỉ giúp doanh nghiệp “giải phóng” nguồn vốn hàng nghìn tỷ đồng đang bị ứ đọng, mà còn góp phần khơi thông dòng chảy sản xuất – xuất khẩu, bảo đảm sinh kế cho hàng triệu nông dân và giữ vững vị thế của nông sản Việt trên thị trường thế giới.

Thủ tướng chỉ đạo tăng cường chống khai thác thủy sản bất hợp pháp IUU