[Góc nhìn tuần qua]: Hành trình giảm phát thải nông nghiệp - “Cơ hội và thách thức”

Trong tổng lượng phát thải khí nhà kính của quốc gia, nông nghiệp chiếm khoảng 33%, trong đó trồng trọt là nguồn phát thải lớn nhất với khí mê-tan từ canh tác lúa nước, nitrous oxide từ sử dụng phân bón hóa học và CO₂ từ các hoạt động cơ giới hóa. Những con số này cho thấy ngành trồng trọt đang đối mặt áp lực lớn phải thay đổi mô hình sản xuất để vừa bảo đảm an ninh lương thực, vừa thực hiện mục tiêu giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Kế hoạch hành động giảm phát thải trong trồng trọt giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn 2050 không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn xác lập hướng đi chiến lược cho tương lai nông nghiệp Việt Nam. Đây là bước cụ thể hóa các mục tiêu quốc gia trong việc hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Trong kế hoạch, mỗi địa phương phải xây dựng phương án hành động phù hợp điều kiện sinh thái, gắn với các chương trình nông nghiệp đang triển khai. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật được giao vai trò điều phối, lập danh mục ưu tiên và theo dõi kết quả thực hiện theo chu kỳ 5 năm, bảo đảm tiến trình chuyển đổi diễn ra đồng bộ và liên tục.

Một điểm mới đáng chú ý là sự tham gia sâu của các viện, trường và tổ chức khoa học trong hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải (MRV). Đây là nền tảng quan trọng để lượng hóa tín chỉ carbon, mở ra cơ hội giúp nông nghiệp Việt Nam tham gia thị trường carbon quốc tế. Hệ thống khuyến nông cũng được giao trọng trách chuyển giao kỹ thuật và nhân rộng mô hình sản xuất thấp phát thải như tưới ngập khô xen kẽ, giảm dùng phân bón hóa học hay xử lý rơm rạ thay vì đốt.

Nguồn lực thực hiện sẽ được huy động từ ngân sách Nhà nước, vốn đối ứng địa phương và hỗ trợ quốc tế như WB, ADB hay IMF. Cơ chế hợp tác công – tư được kỳ vọng góp phần thu hút doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ, hạ tầng và chuỗi giá trị nông nghiệp xanh.

Việc đẩy mạnh giảm phát thải không chỉ góp phần bảo vệ môi trường, mà còn nâng cao chất lượng nông sản, đáp ứng tiêu chuẩn carbon của các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản hay Hoa Kỳ. Đây là cơ hội quan trọng để gia tăng giá trị, mở rộng khả năng truy xuất nguồn gốc xanh và tiếp cận thị trường tín chỉ carbon.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang mô hình sản xuất carbon thấp vẫn còn nhiều thách thức: tập quán canh tác chậm thay đổi, chi phí đầu tư ban đầu lớn, năng lực đo đạc phát thải của nhiều địa phương còn hạn chế, và liên kết thị trường chưa bền vững. Để khắc phục, kế hoạch đặt ra yêu cầu thực hiện đồng bộ các giải pháp, từ xây dựng mô hình điểm theo vùng sinh thái, ưu đãi tài chính cho nông dân và hợp tác xã, đến đào tạo nhân lực và tăng cường minh bạch trong giám sát.

Kế hoạch hành động giảm phát thải trong trồng trọt giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn 2050 được đánh giá là một trong những bước đi chiến lược của nông nghiệp Việt Nam trong thế kỷ XXI. Nếu được triển khai hiệu quả, kế hoạch sẽ giúp ngành nông nghiệp từng bước chuyển sang mô hình xanh, bền vững, tăng khả năng cạnh tranh và đóng góp quan trọng vào mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

[Góc nhìn tuần qua]: Ô nhiễm không khí “từ biến đổi khí hậu đến sức khỏe cộng đồng”