Đô thị lớn vật lộn với “bài toán ngập lụt”

Tại Hà Nội, khu vực Ciputra là ví dụ điển hình: Hệ thống thoát nước thiết kế theo tiêu chuẩn cũ, thiếu kết nối với mạng lưới chung, khiến nước dễ ứ đọng.

Tại TP.Hồ Chí Minh, nguy cơ càng nghiêm trọng khi mưa lớn trùng triều cường và tình trạng sụt lún ngày càng rõ rệt. “Kịch bản mưa chồng triều, đất lại lún” khiến nhiều tuyến đường, khu dân cư ven sông, vùng hạ lưu dễ ngập sâu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và sản xuất.

Theo các chuyên gia, gốc rễ của vấn đề nằm ở tư duy phát triển đô thị ngắn hạn. Nhiều dự án ưu tiên khai thác quỹ đất cho nhà ở, thương mại, còn hạ tầng kỹ thuật đặc biệt là hệ thống thoát nước bị đẩy xuống thứ yếu, thậm chí cắt giảm để tiết kiệm chi phí. Việc điều chỉnh quy hoạch cục bộ càng khiến hạ tầng thiếu đồng bộ, tạo ra những “điểm yếu” dễ bị phơi bày mỗi khi mưa lớn.

Hậu quả không chỉ là cảnh sinh hoạt đảo lộn mà còn gây thiệt hại kinh tế ước tính hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm. Giao thông tê liệt, hoạt động kinh doanh đình trệ, môi trường ô nhiễm, dịch bệnh lây lan theo dòng ngập là những hệ lụy khó lường.

Các chuyên gia cho rằng giải pháp nằm ở việc thay đổi cách tiếp cận. Quy hoạch đô thị cần đặt hạ tầng thoát nước ngang hàng với phát triển nhà ở, thương mại. Ngoài hệ thống cống, phải có hồ điều hòa, bể ngầm chứa nước mưa, kênh dẫn và trạm bơm cưỡng bức. Một số quốc gia còn ứng dụng công nghệ điều tiết dòng chảy theo thời gian thực kinh nghiệm Việt Nam có thể nghiên cứu, áp dụng.

Thực tế, nhiều địa phương đã triển khai kế hoạch chống ngập. Hà Nội dự kiến chi hơn 380 tỷ đồng giai đoạn 2025-2026 để cải tạo hệ thống thoát nước, xây bể điều tiết ngầm và nâng cấp trạm bơm. TP.Hồ Chí Minh đang đẩy nhanh siêu dự án gần 10.000 tỷ đồng gồm 6 cống kiểm soát triều, đê kè và trạm bơm lớn, mục tiêu đưa vào sử dụng năm 2026. Đà Nẵng triển khai kế hoạch xây dựng cơ sở dữ liệu số và hệ thống quan trắc, gắn ứng phó biến đổi khí hậu với hạ tầng đô thị. Hải Phòng đặt mục tiêu đến năm 2040 huy động hơn 480.000 tỷ đồng cho mạng lưới tiêu thoát, đồng thời bổ sung hàng trăm ha hồ điều hòa.

Bên cạnh hạ tầng, ý thức cộng đồng đóng vai trò quan trọng. Nhiều tuyến phố ngập nặng không chỉ vì mưa lớn, mà còn do cống rãnh tắc bởi rác thải. Nếu thói quen xả rác bừa bãi không thay đổi, mọi dự án chống ngập cũng khó phát huy hiệu quả. Vì vậy, cùng với tuyên truyền và xử phạt nghiêm, các địa phương cần triển khai đồng bộ những dự án lớn để giải quyết tận gốc tình trạng ngập úng.

TPHCM sắp đón nhiều ngày mưa lớn, nguy cơ ngập diện rộng