[Góc nhìn tuần qua]: Vận hành an toàn hồ thủy lợi trước trước những biến đổi của khí hậu

Hiện nay, cả nước đã xây dựng 7.315 đập, hồ chứa thủy lợi, trong đó có 6.723 hồ chứa với tổng chiều dài đập khoảng 1.182km, tổng dung tích trữ khoảng 15,2 tỷ m3. Các hồ chứa thủy lợi cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, sinh hoạt kết hợp cắt, giảm lũ và phục vụ đa mục tiêu như cấp nước phát điện, tạo không gian phát triển điện mặt trời, nuôi trồng thủy sản, phát triển du lịch…

Phần lớn các hồ chứa lớn có dung tích từ 3 triệu m3 trở lên đã được sửa chữa đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, sau cơn bão số 3 phát sinh, cả nước có hơn 400 hồ chứa bị hư hỏng nặng (62 hồ lớn, 113 hồ vừa, 233 hồ nhỏ) chưa được sửa chữa nâng cấp.

Theo báo cáo của Cục Thủy lợi, sau đợt mưa lũ vừa qua, một số tồn tại về lòng hồ, vùng hạ du đập cũng như công tác vận hành bộc lộ rõ hơn. Hiện mới có 17% số hồ được xây dựng phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp; 5% số hồ được xây dựng bản đồ ngập lụt hạ du. Với các hồ chứa, đặc biệt hồ lớn, hạ du đông dân cư nếu không được xây dựng phương án, khi có tình huống sẽ rất bị động trong công tác ứng phó.

Trước các thách thức về mưa lũ cực đoan diễn biến khó lường trong bối cảnh biến đổi khí hậu, áp lực từ các hoạt động dân sinh, phát triển kinh tế ở thượng nguồn cũng như vùng hạ du đập và áp lực thực hiện nhiệm vụ khai thác đa mục tiêu hồ chứa, đại diện Cục Thủy lợi cho rằng cần có giải pháp về xây dựng, hoàn thiện chính sách.

Trong đó, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong quản lý vận hành hồ chứa đang là một nhu cầu cấp thiết, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Việc sử dụng công nghệ số và các hệ thống hỗ trợ trong quản lý hồ chứa là bước tiến quan trọng. Việc nâng cao hiệu quả quản lý vận hành hồ chứa không chỉ cần quan tâm đến tuổi thọ của hồ mà còn cần phải ứng dụng công nghệ số, đặc biệt trong việc dự báo và quản lý lũ lụt.

Cần tăng cường năng lực dự báo, xây dựng các hệ thống quan trắc ở vùng thượng lưu và các hồ chứa để hỗ trợ phân tích thủy văn. Bên cạnh đó, việc xây dựng các công cụ hỗ trợ ra quyết định trong vận hành hồ chứa là cần thiết để chủ động dự báo nguồn nước và đưa ra kịch bản cắt lũ, xả lũ phù hợp, đảm bảo an toàn cho vùng hạ lưu.

Mặc dù nguồn ngân sách còn hạn chế, các quy định pháp luật hiện nay đã khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư vào các hệ thống dự báo, hỗ trợ vận hành hồ chứa thủy lợi và thủy điện. Đây là nguồn lực quan trọng để cải thiện công tác quản lý và ứng phó thiên tai trong tương lai.