Mưa nhân tạo tại New Delhi: Cứu tinh môi trường hay giải pháp đối phó?

Trong bối cảnh lớp sương bụi dày đặc tiếp tục bao trùm New Delhi, phương pháp gieo mây hay còn gọi là tạo mưa nhân tạo đang trở thành chủ đề tranh cãi lớn. Nhiều người đặt câu hỏi liệu đây có phải giải pháp giúp giảm ô nhiễm hay chỉ mang tính tạm thời.

Thủ đô chìm trong ô nhiễm

Mỗi mùa Đông, New Delhi lại rơi vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng. Hơn 40 triệu cư dân sinh hoạt trong không khí đặc quánh bụi và khói, gây khó thở, cay mắt, ho kéo dài. Đây dường như đã trở thành “điệp khúc quen thuộc” của thành phố.

Nguồn phát thải đến từ giao thông, công nghiệp, công trình xây dựng, kết hợp với khói đốt rơm rạ tại các vùng nông nghiệp lân cận. Khi thời tiết lạnh và gió yếu, toàn bộ khí thải bị mắc kẹt gần mặt đất, tạo nên lớp sương mù ô nhiễm.

Trong đó, bụi mịn PM2.5 – loại hạt siêu nhỏ có khả năng xuyên vào hệ tuần hoàn được cảnh báo gây nguy cơ bệnh tim, phổi và nhiều bệnh mãn tính khác. Trẻ em và phụ nữ mang thai đặc biệt chịu ảnh hưởng nặng nề.

Sau lễ hội Diwali, tình trạng còn xấu hơn do lượng pháo hoa lớn khiến bụi khói tăng mạnh. New Delhi vốn được xem là một trong những đô thị ô nhiễm nhất thế giới nay càng trở nên khắc nghiệt.

Thử nghiệm gieo mây

Trước áp lực dư luận, chính quyền Delhi cho triển khai thử nghiệm tạo mưa nhân tạo. Cuối tháng 10, một máy bay cất cánh từ Kanpur, cách thủ đô 500km, rải bạc iodide và natri clorua vào các đám mây giàu độ ẩm nhằm kích thích mưa.

Theo các chuyên gia, các hạt hóa chất này hoạt động như nhân ngưng tụ, giúp hơi nước liên kết và hình thành giọt mưa. Nếu điều kiện phù hợp, mưa rơi xuống có thể khiến không khí phần nào sạch hơn.

Viện Công nghệ Ấn Độ (IIT) Kanpur – Cơ quan phối hợp công bố hình ảnh về quá trình phun hóa chất vào mây. Chính quyền Delhi bày tỏ sự kỳ vọng, xem đây như bước đi tiên phong để cải thiện chất lượng không khí.

Hiệu quả vẫn gây tranh luận

Dù vậy, nhiều nhà khoa học cho rằng phương pháp này chỉ giống như “vá lỗi hệ thống”, giải quyết phần nổi của vấn đề mà không xử lý căn nguyên ô nhiễm.

Các nhà khí tượng từ IIT Delhi dẫn chứng rằng bằng chứng khoa học về khả năng tăng lượng mưa nhờ gieo mây vẫn chưa thuyết phục. Công nghệ này không thể tạo mây, mà chỉ hoạt động khi có đủ độ ẩm tự nhiên. Ngay cả khi mưa xảy ra, lượng nước có thể quá nhỏ để làm sạch bụi.

Ngoài ra, việc sử dụng thường xuyên các hợp chất như bạc iodide có thể gây tích tụ trong đất, tiềm ẩn nguy cơ với hệ sinh thái và nông nghiệp.

Không thể thay thế giải pháp lâu dài

New Delhi từng áp dụng nhiều biện pháp khác như lắp đặt tháp lọc không khí, phân luồng giao thông theo biển số chẵn – lẻ hay các chiến dịch tuyên truyền đeo khẩu trang, hạn chế pháo hoa. Tuy nhiên, tất cả đều cho thấy hiệu quả rất hạn chế.

Theo giới chuyên môn, giải pháp mang tính bền vững phải tập trung kiểm soát hoạt động công nghiệp, giao thông, giảm đốt rơm rạ, mở rộng không gian xanh và đầu tư năng lượng sạch.

Nếu không có thay đổi mang tính hệ thống, mưa nhân tạo chỉ là “biện pháp đối phó” xuất hiện mỗi khi chỉ số AQI vượt ngưỡng nguy hiểm.

Việc thử nghiệm gieo mây phần nào phản ánh sự bế tắc trong xử lý ô nhiễm tại New Delhi. Dù mỗi năm chính quyền đều đưa ra cảnh báo và hạn chế, song chưa có chính sách đủ mạnh để thay đổi mô hình phát triển đô thị và hành vi cộng đồng.

Trong khi đó, hàng triệu trẻ em vẫn hít thở bầu không khí độc hại, chứng kiến mỗi mùa Đông trôi qua là thêm một chu kỳ ô nhiễm, bệnh tật và bất lực.

Các chuyên gia khí hậu nhận định, nếu không có chiến lược toàn diện và dài hạn, nỗ lực tạo mưa chỉ như “liều giảm đau tạm thời” trong cuộc chiến chống ô nhiễm đô thị.

Khủng hoảng ô nhiễm không khí ở Ấn Độ: Hơn 1,7 triệu người tử vong trong năm 2022